Zadruga – polska organizacja o charakterze narodowym, antyklerykalna i odwołująca się do rodzimej kultury, założona w 1935 roku przez Jana Stachniuka . W latach 1937-1939 organizacja wydawała pismo "Zadruga". Czołowymi działaczami organizacji byli Jan Stachniuk oraz Antoni Wacyk. Po wojnie organizacja niesłusznie oskarżona została przez władze komunistyczne o faszyzm i zdelegalizowana. Odnowiona po roku 1956 jako nieformalne Stowarzyszenie Intelektualne "Zadruga". Duchowym przewodnikiem odnowionej Zadrugi był Antoni Wacyk. Po roku 1989 roku, do ideologii Zadrugi odwołuje się bezpośrednio Nacjonalistyczne Stowarszyszenie Zadruga.
Toporzeł - symbol przedstawiający obosieczny topór z głową orła, zaprojektowany w 1936 przez Stanisława Szukalskiego jako godło Zadrugi. Toporzeł miał wedle zamierzeń autora zostać w przyszłości - po powrocie narodu polskiego do pierwotnej religii etnicznej Słowian - godłem narodowym Polski.
Symbole
- Rodło – symbol, zaprojektowany przez działaczkę przedwojennej Zadrugi, Janinę Kłopocką
Działacze przedwojennej Zadrugi:
Jan Stachniuk, pseud. Stoigniew (ur. 13 stycznia 1905, zm. 14 sierpnia 1963) – polski publicysta. Ideolog i twórca polskiej nacjonalistycznej grupy "Zadruga" oraz pisma o tym samym tytule
Urodził się 13 stycznia 1905 r. w Kowlu na Wołyniu w rodzinie kolejarskiej. W 1930 r. ukończył Wyższą Szkołę Handlową w Poznaniu.W 1933 roku wydał swą pierwszą książkę "Kolektywizm a naród" (łączącą w sobie idee nacjonalistyczne z gospodarką planowaną), dwa lata później ukazała się "Heroiczna wspólnota narodu". Zawarł w niej swoją wizję ustroju "zadrużnego", której celem jest "ukierunkowanie wszystkich dziedzin działalności ludzkiej na rozwój osobisty i narodowy". Nazwa "Zadruga" pochodziła od określenia starosłowiańskiej wspólnoty plemiennej. Był też autorem książki "Dzieje bez dziejów", będącej "anatomią upadku dziejowego Polski", za który winą obarczał katolicyzm i kontrreformację jezuicką w Polsce. narodową ideologię, odrzucającą chrześcijaństwo jako "obcy element kulturowy". W 1937 roku założył pismo "Zadruga", które wydawał w Warszawie do 1939 roku. W czasie wojny był członkiem Stronnictwa Zrywu Narodowego. Stachniuk walczył czynnie w szeregach AK w powstaniu warszawskim, wykazując się odwagą (odznaczony Krzyżem Walecznych, trzykrotnie ranny).Napisany przez Stachniuka memoriał pt. "Tragifarsa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej", będący ostrą krytyką sytuacji w Polsce, doprowadził do aresztowania go w 1949 przez UB. W pokazowym procesie prokurator Beniamin Weisblech zażądał kary śmierci, jednak wyrokiem z 9 lipca 1952 roku Stachniuka skazano na 15 lat więzienia. Sąd Najwyższy wyrokiem z 24 grudnia 1953 roku zmniejszył tę karę do lat ośmiu, a po zastosowaniu amnestii kara wynosiła siedem lat. Stachniuka zesłano do jednego z najcięższych więzień, gdzie był bity i torturowany. Z niewoli wyszedł jako kaleka niezdolny do sprawnego życia. Nie powiodła się próba emigracji do Szwecji. 15 sierpnia 1963 roku zmarł w zakładzie leczniczym w Radości koło Warszawy. Został pochowany na cmentarzu na Powązkach.
Antoni Wacyk (ur. 22 listopada 1905 na Podolu zazbruczańskim, zm. 25 sierpnia 2000) - polski publicysta, ideolog grupy Zadruga. W latach 1918 - 1920 uczeń
Polskiego Gimnazjum Społecznego w Kamieńcu Podolskim i harcerz III Kamienieckiej Drużyny Harcerskiej. W 1932 roku ukończył prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Po przeniesieniu się do Warszawy był urzędnikiem w Ministerstwie Poczt i Telegrafów. W 1937 został redaktorem pisma "Zadruga". Walczył w Kampanii Wrześniowej. Był autorem credo Zadrugi: "Odkatoliczyć, unarodowić, dowartościować Polaka!". Od 1956 był przywódcą nieformalnego Stowarzyszenia Intelektualnego "Zadruga". Po zniesieniu cenzury na nowo podjął pisarstwo. Jest autorem wielu artykułów (głównie z okresu przedwojennego) oraz kilku książek
Stanisław Szukalski
Szukalski oprócz licznych rzeźb, projektów pomników i kilku albumów dokumentujących jego pracę twórczą, opracował też koncepcje sztuki i idealnego państwa Polskiego, odwołujące się do koncepcji pogańskich, nacjonalistycznych i prawicowych. Jego idee zawierały między innymi, utworzenie "Twórcowni", czyli czegoś na kształt Akademii Plastycznej pod swoim przywództwem, w instytucji tej mieli pobierać nauki młodzi utalentowani artyści, tworzący dzieła o tematyce nawiązującej do słowiańskiej przeszłości Polski.
Szukalski proponował utworzenie Polski II, odmiennej on dotychczasowej Polski I, której przywódcą powinien zostać naczelnik Piłsudski, godłem winien być nowy symbol, tak zwany "Toporzeł", powstały z połączenia orła z ciesielsko- wojennym toporem. Na Wawelu powinna powstać "Duchtynia", miejsce kultu dawnych bohaterów, bogów i przeszłości słowiańskiej. Szukalski proponował też powstanie "Neuropy", której kulturalnym i artystycznym centrum byłaby Polska II, a terytorium współczesna Europa, z wyłączeniem Anglii, Francji, Niemiec i Włoch. Działalność Szukalskiego i "Szczepu Rogate Serce" związana była z ugrupowaniem nacjonalistów polskich o nazwie "Zadruga". Szukalski po wybuchu wojny wyemigrował do USA, gdzie kontynuował działalność artystyczną i teoretyczną, aż do śmierci: 19 maja 1987 roku.
Janina Kłopocka (ur. 18 sierpnia 1904 w Koźminie, zm. 2 lutego 1982 w Warszawie) – polska artystka, działaczka Związku Polaków w Niemczech i ZADRUGI, była min. autorką Rodła – znaku graficznego tej organizacji. W 1908 r. rodzina Janiny Kłopockiej w celach zarobkowych przeniosła się do Berlina. W 1914 r. wstąpiła do Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Berlinie. W 1921 r. ukończyła tam liceum. Po ukończeniu szkoły handlowej postanawia zostać artystką.
Dzięki stypendium dla wybitnie uzdolnionych podejmuje studia rysunku w berlińskiej Szkole Sztuk Plastycznych, którą kończy w 1925 r. W latach 1929-32 studiuje grafikę u prof. Władysława Skoczylasa i rysunek u prof. M.Kotarbińskiego na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Na tej uczelni uczy się także innych technik artystycznych – malarstwo ścienne, ceramikę oraz mozaikę. W Niemczech związała się ze Związkiem Polaków w Niemczech, była min. autorką Rodła – znaku graficznego tej organizacji. Wykonywała także ilustracje do publikacji i czasopism wydawanych przez związek. W trakcie drugiej wojny światowej przenosi się do Polski i działała w konspiracji w Warszawie. W lipcu 1944 r. zagrożona aresztowaniem przez Gestapo ucieka do Częstochowy. Później przeniosła się do Warszawy.
Po wyzwoleniu zostaje kierownikiem referatu Kultury i Sztuki Starostwa w Oleśnie na Opolszczyźnie gdzie zabezpiecza i inwentaryzuje dzieła sztuki ocalałe z działań wojennych. Następnie podejmuje pracę jako grafik w Ministerstwie Przemysłu. W marcu 1949 r. zostaje aresztowana przez UB za działalność w nacjonalistycznej grupie Zadruga i osadzona w więzieniu. Sądzona była wraz z Janem Stachniukiem (założycielem i duchowym przewodnikiem Zadrugi). Zwolniona w ciężkim stanie zdrowia w grudniu 1953 r. W 1957 r. zostaje zrehabilitowana przez Sąd Najwyższy. Zmarła 2 lutego 1982 r. w Warszawie, lecz zgodnie z jej ostatnim życzeniem została pochowana w Oleśnie. Trumnę zmarłej okrył sztandar ze znakiem Rodła. W Warszawie na ścianie domu przy ul. Rutkowskiego 12, w którym artystka mieszkała od 1957 r. aż do śmierci znajduje się poświęcona jej pamiątkowa tablica.
|
